www.chataczarownic.fora.pl

NianiaOgg

tekst pochodzi ze strony: [link widoczny dla zalogowanych]

Archetypy życiowe w ujęciu Carol S. Pearson.

Posted in Tendencje współczesne | Marzec 15th, 2012

Przebieg życia człowieka, wpływ czynników społecznych, historycznych, psychologicznych na ten przebieg, prawidłowości w tym przebiegu stały się przedmiotem ożywionych badań różnych dyscyplin. Dominują w tych badaniach psycholodzy kliniczni, psychiatrzy, socjolodzy. W ostatnich latach problematyką tą zajęli się przedstawiciele nauk o kulturze, literaturze, antropologii człowieka. Carol S. Pearson, autorka niedawno wydanej u nas książki pt. ?Nasz wewnętrzny bohater” (1996), należy do tej ostatniej kategorii uczonych. Autorka tak określa źródła swojej inspiracji: ?Wśród nich znajduje się teoria feministyczna (włączając poglądy na temat systemów żeńskich), terapia zorientowana na proces, psychologia rozwoju i punkt widzenia ruchu New Age”.

Autorka koncentruje się w książce na opisie i analizie wpływu mitu, archetypowego wzoru na życie człowieka. Pisze: ?Tworzymy wyobrażenia o świecie i w znacznym stopniu właśnie nimi żyjemy. To, jak wygląda nasze życie, zapewne w znacznej mierze zależy od scenariusza, który przyjęliśmy świadomie lub – co bardziej prawdopodobne – nieświadomie”. Odwołuje się m.in. do psychologii Junga, w której rola archetypów zakorzenionych w ludzkiej psychice jest silnie eksponowana. Istnienia tych archetypów dowodzi tzw. język ciała, np. wyróżniony przez autorkę Wojownik porusza się w sposób zdecydowany, jest pochylony do przodu, podczas gdy Męczennik – porusza się ciężkimi krokami…

Autorka wyodrębnia sześć archetypów. Oto ich nazwy: Niewinny, Sierota, Męczennik, Wędrowiec, Wojownik, Mag[/size]. Archetypy według autorki ?pojawiając się w naszym codziennym życiu pomagają nam budować silne ego, a następnie rozszerzać jego granice doprowadzając je do pełnego rozkwitu i otwarcia na doświadczenie jedności z innymi ludźmi, z naturą i światami duchowymi”.

Człowiek odbywa w życiu trudną i długą podróż; nie jest to podróż liniowa, lecz spiralna. Jej przebieg bywa, szczególnie w obecnych czasach, gdy ludzie są wykształceni i posiadają wiedzę psychologiczną, na ogół świadomy i bezpieczny. ?Archetypy są zasadniczo przyjacielskie. Są tutaj, aby pomóc nam się rozwijać, zbiorowo i indywidualnie. Szanując je, dojrzewamy” – podkreśla autorka.

Pierwszy archetyp w życiu człowieka – to Niewinny. Jest to życie przyjemne, w atmosferze opieki i miłości. Inni ludzie są po to, by zaspokajać potrzeby jednostki. Archetyp ten w życiu ludzi dorosłych łączy się z narcyzmem i wiarą, że inni ludzie powinni być przyjaźni, opiekuńczy. Niewinność kończy się często upadkiem, rozczarowaniem, np. z powodu frustracji oczekiwań w stosunkach z rodzicami.

Niewinny, z powodu rozczarowań, np. związanych z życiem rodzinnym, przechodzi do stanu Sieroty. ?Sierota jest rozczarowanym idealistą, dla którego rzeczywistość jest tym okrutniejsza, im lepsze było jego wyobrażenie o idealnym świecie” – pisze autorka. Sieroctwo prowadzi często do takich nałogów jak alkoholizm, narkomania itp. Łączy się ono z poczuciem bezradności, lękiem, agresją, grami interpersonalnymi (np. mężczyzna, pracując w nielubianym zawodzie domaga się z tego powodu poświęceń od żony).

Wędrowiec odbywa różne podróże typu zewnętrznego, np. zwiedza nieznane mu okolice, kraje lub typu wewnętrznego, np. zmienia religie, grupy odniesienia. Zycie dla Wędrowca jest przygodą, nie wierzy on w autorytety, szuka własnych prawd; w grupach jest często outsiderem. Pełnienie różnych ról umożliwia sprawdzenie, które role odpowiadają strukturze ja, a w związku z tym możliwe jest budowanie własnej tożsamości.

Wojownik, metaforycznie ujmując, dostrzega smoka i walczy z nim (wędrowiec ucieka). Wojownik rozwija w sobie umiejętność walki, rozszerza swoje terytorium, stara się umocnić swoje siły fizyczne, intelektualne, co daje poczucie wyższości. Wojownik jest energiczny, stanowczy, realistyczny. Stale rywalizuje z innymi i kontroluje innych.

Męczennik kultywuje poświęcenie dla innych, cierpienie, wyrzeka się siebie, aby pomagać innym i ratować ich. Do męczenników należeli np. Chrystus, Gandhi. Męczennicy walczą o lepszy świat, dzięki ich wysiłkom tworzy się postęp społeczny, moralny, cywilizacyjny.

Mag charakteryzuje się tendencją do kreacji świata, siebie, własnego życia. Jest on odpowiedzialny za te kreacje, traktuje świat jako własny dom, stara się żyć z nim w harmonii nie pozbywając się pokory i zaufania do losu. Mag, jak pisze autorka, ?potrafi wzbudzać w ludziach nadzieję, gdyż wie, że możliwe jest zbudowanie spokojnego, humanitarnego, sprawiedliwego i przepełnionego troską o ludzi świata: przecież sam nauczył się spokoju, troskliwości i szacunku dla siebie i innych”.

Autorka nie wartościuje poszczególnych archetypów. Pisze o podróży przez życie, w toku której pojawiają się, nie linearnie, lecz spiralnie, różne archetypy na mniej lub bardziej dojrzałym poziomie. Stwierdza, że wewnętrzny bohater człowieka bywa często nie tylko Magiem, lecz dynamiczną syntezą innych archetypów.

Książka w zakończeniu zawiera ćwiczenia, które ułatwiają czytelnikowi autodiagnozę, jakie archetypy drzemią w nim i konfrontacje z innymi archetypami na różnych poziomach. Np. Sierota obejmuje takie pozycje: ?Ważne jest być ostrożnym. Ludzie oszukają cię, jeśli tylko będą mieli ku temu okazję”, ?Często czuję, że inni mnie rozczarowują i zdradzają”. Mag: ?Zauważam, że gdy zmieniam moje postawy, moje otoczenie też się zmienia”. ?Odkryłem swój Cień, uzmysławiając sobie co irytuje mnie w innych”.

Książka C. S. Pearson ?Nasz wewnętrzny bohater” napisana pięknym językiem, pełna metafor i przykładów zaczerpniętych z literatury pięknej stanowi modną w USA próbę analizy życia ludzkiego z punktu widzenia nurtu tzw. ?nowej świadomości”, którego przedstawicielami są m.in. T. Roszak, G. Leonard, G. Bateson oraz znany u nas F. Capra, autor ?Zwrotnego punktu” (PIW 1987). Nurt ten prezentuje myślenie holistyczne, procesualne, dynamiczne, lansuje orientację humanistyczną i ekologiczną (chodzi tu o tzw. ekologię głęboką).

W tym ujęciu postęp wymaga, by zmieniał się i świat, i człowiek. Powinna się zmienić ekonomia, kultura, społeczeństwo, aby bardziej służyć rozwojowi człowieka. On sam powinien poszerzać i pogłębiać swoją świadomość, zbliżyć się do natury, żyć zgodnie z naturą, mieć poczucie jedności z Kosmosem.

Archetypy ludzkie zarysowane przez Pearson w wielu fragmentach przypominają znane w psychologii typologie. Np. Wojownik przypomina Adlera dążenie do mocy i typ merkantylny Fromma. Niewinny i Sierota zbliżają się do typu Dziecka w ujęciu Berne’a (autor ten wyodrębnia typ Dziecka, Rodzica i Dorosłego). Mag przypomina typ produktywny Fromma, osobę samorealizującą się w ujęciu Rogersa oraz typ Dorosłego Berne’a. Pojęcia archetypu można w pewnych zakresach odnieść do kategorii stylu życia, sekwencji interakcji osoba – sytuacja w koncepcji Runyana oraz do nabytej tożsamości, np. w ujęciu Eriksona.

Pojęcie archetypu, bohatera, którymi operuje autorka, są nieprecyzyjne, mają one wyraźne filiacje literackie. Trudno je ściśle przełożyć na język współczesnej psychologii, np. na język schematów, auto schematu, samooceny, postaw, samoświadomości i nadać im sens operacyjny. Autorka kategorie te w zasadzie odnosi do bytów mentalnych, ale w bliższych charakterystykach łączy je z celami, obawami, reakcją na ?smoka” (chodzi o niebezpieczeństwa). Są to więc kategorie bardzo pojemne, wręcz wszystkoistyczne. Bardziej przypominają one literaturę niż ścisłe analizy psychologiczne. Niemniej mają one pewną wartość heurystyczną i inspirującą, bowiem współczesna nauka operuje bardziej zliberalizowanymi kryteriami prawdziwości i w sferze hipotetyczno-toretycznej dopuszcza znaczną swobodę poznawczą i twórczość wyzwoloną z rygorów falsyfikacji w stylu Poppera.

Ważnym mankamentem rysowanych przez autorkę archetypów jest oderwanie ich od realiów życia, od pełnionych ról i konkretnych stosunków międzyludzkich oraz od biologicznych podstaw osobowości i temperamentu. Bez szerszych analiz można przyjąć, że Wojownik często będzie należał do typu sangwinicznego i cholerycznego, Sierota i Niewinny – do typu flegmatycznego. Można przypuszczać, że powiązanie omawianych archetypów z socjologiczną i biologiczną koncepcją losu ludzkiego prowadziłoby do pogłębionej i rozszerzonej charakterystyki bohaterów i sprzyjałoby realizowaniu interesującego programu badawczego, dotyczącego przebiegu życia i mechanizmów rozwoju duchowego człowieka.[/size][/b]

[/b]